Trong xu thế phát triển khoa học-công nghệ, việc chuyển dịch từ hoạt động nghiên cứu sang phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với sự phát triển của quốc gia.
Mặc dù Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong nghiên cứu khoa học và ứng dụng các sáng kiến nhằm chuyển hóa các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm thực tiễn, nhưng vẫn đối mặt với không ít thách thức trong việc xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh. Những thách thức này không chỉ liên quan đến cơ chế, chính sách, cơ sở hạ tầng và nhân lực mà còn về quan hệ hợp tác giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp.
Trong bối cảnh này, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã được kỳ vọng sẽ là một bước ngoặt quan trọng. Nghị quyết này với các quan điểm đột phá, được các chuyên gia đánh giá cao, sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc phát triển một hệ sinh thái hoàn chỉnh, nơi nghiên cứu khoa học không chỉ tạo ra tri thức mà còn được chuyển hóa thành công nghệ, ứng dụng vào thực tiễn, góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong tất cả các lĩnh vực.
Các giải pháp trong Nghị quyết số 57-NQ/TW bao gồm việc đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng, tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, cải cách phương thức quản lý các nhiệm vụ khoa học-công nghệ, phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành các chủ thể nghiên cứu mạnh, đồng thời kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo. Một trong những giải pháp quan trọng là khuyến khích sự hợp tác công-tư trong phát triển công nghệ.
Để hiểu rõ hơn về các yếu tố thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, có thể nhìn vào các quốc gia đã thành công trong việc đưa nghiên cứu khoa học vào thực tế và thúc đẩy phát triển công nghệ. Các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, và Hàn Quốc đều có chính sách khuyến khích hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Hệ thống đổi mới sáng tạo ở những quốc gia này không chỉ được hỗ trợ bởi chính phủ mà còn có sự tham gia tích cực của khu vực tư nhân, với các quỹ đầu tư mạo hiểm và doanh nghiệp luôn tìm kiếm cơ hội để chuyển hóa các phát minh khoa học thành các sản phẩm thương mại.
Tại Việt Nam, mặc dù đã có một số thành công nhất định trong việc chuyển đổi từ nghiên cứu khoa học sang phát triển công nghệ, điển hình như các doanh nghiệp lớn như Vingroup, FPT, BKAV, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm. Những doanh nghiệp này đã tiên phong trong việc áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế. Những thành công này không chỉ là bước tiến quan trọng đối với các doanh nghiệp mà còn tạo động lực mạnh mẽ cho những doanh nghiệp khác tiếp bước, thúc đẩy tinh thần đổi mới sáng tạo trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi này, các chuyên gia cho rằng cần phải xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và minh bạch cho các hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của các nhà nghiên cứu mà còn tạo cơ hội cho các doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới mà không phải lo ngại về rủi ro pháp lý. Bên cạnh đó, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế đối với các hoạt động nghiên cứu và phát triển của doanh nghiệp để khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, phát triển sản phẩm sáng tạo.
Hiện nay, nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn cho nghiên cứu và phát triển. Chính vì vậy, cần tập trung nguồn lực cho các dự án nghiên cứu công nghệ có tính nền tảng, bao trùm, để tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của công nghệ tại Việt Nam.
Một yếu tố quan trọng khác để thúc đẩy phát triển công nghệ là sự hợp tác chặt chẽ giữa các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Đây chính là cách hiệu quả để đưa các kết quả nghiên cứu từ phòng thí nghiệm ra thị trường. Các chính sách cần khuyến khích hợp tác công-tư, như tài trợ nghiên cứu liên kết, giảm thuế cho doanh nghiệp tham gia các dự án nghiên cứu chung. Điều này không chỉ giúp các doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới mà còn tạo ra những sản phẩm sáng tạo có khả năng cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế.
Các nhà khoa học cũng cần phải tập trung vào các vấn đề xã hội đang cần giải quyết, để nghiên cứu và phát triển công nghệ có tính ứng dụng cao. Tính mới trong các nghiên cứu cần phải gắn liền với yếu tố có thể ứng dụng vào thực tế, ví dụ như đưa sản phẩm hoặc dịch vụ mới ra thị trường, hoặc cải tiến quy trình sản xuất để đạt hiệu quả cao hơn.
Bên cạnh đó, các phòng thí nghiệm trọng điểm cần được mở cho doanh nghiệp dùng chung để tận dụng nguồn lực và thúc đẩy sự tham gia nghiên cứu của doanh nghiệp. Việc này sẽ đẩy nhanh quá trình hình thành các công nghệ đột phá và giúp phát triển đất nước.
Ngân sách cho hoạt động nghiên cứu phát triển cần được thực hiện theo cơ chế quỹ, thông qua các quỹ phát triển khoa học-công nghệ. Điều này sẽ đảm bảo tính linh hoạt và kịp thời đáp ứng nhu cầu của các hoạt động nghiên cứu, đồng thời giúp hình thành các công nghệ phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.
Cuối cùng, các doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác công-tư để triển khai các chương trình, dự án nghiên cứu và đặt hàng nghiên cứu cho các viện nghiên cứu, trường đại học. Các doanh nghiệp lớn cần phải tiên phong trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, trở thành các doanh nghiệp dẫn dắt trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Để phát triển công nghệ đột phá, các doanh nghiệp cũng cần hợp tác với các công ty công nghệ hàng đầu trên thế giới. Chính vì vậy, cần có các quy định hướng dẫn hợp tác này, giúp các doanh nghiệp tận dụng các cơ hội và mang lại lợi ích lâu dài cho nền kinh tế.
Như vậy, với sự kết hợp giữa các chính sách đổi mới, cơ chế hỗ trợ phù hợp, và sự hợp tác hiệu quả giữa các bên, Việt Nam có thể tạo dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế.
Theo nhandan.vn
