Trung tâm Quốc gia Giống thủy sản nước ngọt miền Trung đã nghiên cứu cho sinh sản nhân tạo và nuôi thử nghiệm thương phẩm cá bống cát sông Trà, góp phần phát triển nghề nuôi loài cá đặc sản này.
Cá bống cát lần đầu tiên được phát hiện tại Việt Nam vào năm 1976 ở các thủy vực vùng Cần Thơ. Chúng phân bố tự nhiên ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên và miền Trung, bao gồm tỉnh Quảng Ngãi.
Loài cá này ưa sống ở nơi có nước chảy, lòng sông có cát trắng, chế độ ăn chủ yếu là rong, tảo và sinh vật phù du, do đó thịt cá rất thơm ngon. Khu vực cửa sông Trà Khúc, với độ mặn dao động từ 3-5%, tạo môi trường thuận lợi để nuôi cá bống cát. Nhờ đó, cá bống cát sông Trà Khúc đã trở thành một đặc sản nổi tiếng của Quảng Ngãi.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, việc khai thác quá mức đã làm suy giảm nguồn lợi cá bống cát tự nhiên trên sông. Trên toàn tuyến sông Trà Khúc, từ lưu vực Tịnh Giang đến Cửa Đại, sản lượng cá bống khai thác mỗi năm đạt khoảng 65 tấn.
Trước thực trạng này, Sở KH&CN Quảng Ngãi đã giao Trung tâm Quốc gia Giống thủy sản nước ngọt miền Trung thực hiện đề tài “Nghiên cứu sinh sản nhân tạo và nuôi thử nghiệm thương phẩm cá bống cát sông Trà tỉnh Quảng Ngãi”. Mục tiêu là đánh giá khả năng sinh sản nhân tạo, ương giống và nuôi thương phẩm loài cá bống cát sông Trà trên địa bàn tỉnh.
Để sản xuất giống cá bống cát nhân tạo đạt chất lượng, cần xây dựng đàn cá bố mẹ ổn định. Cá bố mẹ được thu gom từ môi trường tự nhiên ở vùng ven sông Trà Khúc, các xã Tịnh Long, Tịnh Khê, Nghĩa Dũng và Nghĩa Dõng (TP Quảng Ngãi), tại vùng nước lợ có độ mặn từ 5 - 12‰. Cá bố mẹ được chọn có khối lượng từ 10-13 gram/con, chiều dài 10-20 cm/con, đảm bảo khỏe mạnh, đầy đủ bộ phận cơ thể và màu sắc tự nhiên. Sau đó, cá được thuần dưỡng trong ao nuôi với thức ăn là cá biển tươi (cá cơm). Khi cá đã thích nghi với môi trường ao nuôi, chúng được tập ăn thức ăn công nghiệp.
Cá đực và cá cái khi đạt độ thành thục sinh dục sẽ được tiêm chất kích thích sinh sản và đưa vào bể chứa nước có độ mặn tăng dần. Máy sục khí và máy bơm đảo nước sẽ tạo dòng chảy mạnh để kích thích cá thành thục và rụng trứng đồng đều.
Quá trình sinh sản được thực hiện theo hai phương pháp: thụ tinh tự nhiên và thụ tinh nhân tạo. Kết quả cho thấy, phương pháp thụ tinh tự nhiên đạt tỷ lệ thụ tinh trung bình 48,3%, trong khi phương pháp thụ tinh nhân tạo chỉ đạt khoảng 37,5%. Điều này cho thấy phương pháp thụ tinh tự nhiên có tính khả thi hơn.
Trong quá trình ương giống, các loại thức ăn kết hợp như tảo, lòng đỏ trứng gà và thức ăn công nghiệp (hoặc cá biển tươi xay) được đánh giá là phù hợp nhất. Cá giống sau 50 - 60 ngày đạt kích cỡ 2 - 3 cm sẽ được đưa đi nuôi thương phẩm. Sau khoảng ba tháng, cá trưởng thành và có thể thu hoạch.
Ngoài ra, Trung tâm cũng đã thả gần 30.000 con cá bống cát tại bờ Nam sông Trà Khúc (xã Nghĩa Phú, TP Quảng Ngãi) nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản và duy trì sinh kế cho người dân địa phương.
Theo nhóm nghiên cứu, cá bống cát sông Trà có khả năng thích nghi tốt trong cả môi trường nước ngọt và nước lợ. Tốc độ tăng trưởng của cá trong ao nước lợ nhanh hơn so với ao nước ngọt, tuy nhiên, sự chênh lệch không quá lớn (trung bình 0,09 g/ ngày và chiều dài 0,07 cm/ ngày). Điều này cho thấy có thể nuôi thương phẩm cá bống cát sông Trà trong cả hai môi trường.
Hiện tại, nhóm nghiên cứu đã xây dựng quy trình kỹ thuật sinh sản nhân tạo, ương giống và nuôi thương phẩm cá bống cát sông Trà Khúc. Ngoài ra, họ cũng đã tổ chức tập huấn kỹ thuật cho cán bộ nông nghiệp và người dân trong tỉnh. Mô hình nuôi thương phẩm cá bống cát sông Trà có thể được nhân rộng và áp dụng trong nuôi xen canh tại các vùng nuôi tôm vào mùa lạnh, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân.
Theo khoahocphattrien.vn
